Psychoterapia grupowa opiera się na założeniu, że problemy natury psychicznej mają swoje źródło w relacjach międzyludzkich i w nich się ujawniają. Dlatego indywidualne trudności uczestników znajdują odzwierciedlenie w dynamice grupy terapeutycznej – zarówno w kontaktach z jej członkami, jak i w relacji z prowadzącymi terapeutami.
Grupa stwarza przestrzeń, w której te trudności mogą być przeżywane, analizowane oraz stopniowo poddawane zmianie. Dzięki temu staje się środowiskiem sprzyjającym nie tylko lepszemu poznaniu siebie i innych, ale także skutecznemu leczeniu objawów i zaburzeń psychicznych.
Uczestnictwo w terapii grupowej umożliwia dostrzeżenie i modyfikację utrwalonych schematów myślenia, odczuwania i zachowania. Poszerzenie samoświadomości pozwala na głębszą refleksję nad własnymi wyborami oraz skuteczniejsze rozwiązywanie wewnętrznych konfliktów. Proces grupowy, będący dynamicznym i ewoluującym zjawiskiem, obejmuje zarówno interakcje między uczestnikami, jak i ich stosunek do zasad, terapeutów oraz samej grupy. Ta wielowymiarowa dynamika stanowi podstawę procesu terapeutycznego i odgrywa kluczową rolę w skuteczności leczenia.
Podczas spotkań ujawniają się indywidualne wzorce myślenia, odczuwania i reagowania, a także głęboko zakorzenione mechanizmy obronne czy schematy identyfikacyjne. Początkowo może to budzić niepokój lub opór, co jest naturalnym elementem terapii. Jednak wraz z rozwojem grupy i wzrostem jej spójności powstaje przestrzeń umożliwiająca otwarte dzielenie się doświadczeniami oraz pracę nad nawet najbardziej wymagającymi emocjami i przekonaniami.
Członkowie grupy pełnią wobec siebie funkcję lustra, pomagając w dostrzeżeniu nowych, często nieuświadamianych aspektów własnej osobowości. Powtarzające się wzorce zachowań, które odgrywały kluczową rolę w problemach pacjentów, mogą być przepracowane w bezpiecznych warunkach grupowych, co prowadzi do ich modyfikacji i przekształcenia. Grupa terapeutyczna, dzięki swojej strukturze, pozwala na pogłębienie samoświadomości oraz budowanie nowych, bardziej konstruktywnych sposobów funkcjonowania w relacjach.
Istotnym elementem terapeutycznego potencjału grupy jest zdolność do refleksji, wsparcia oraz troski o uczestników. Rolą terapeutów jest nie tylko moderowanie procesu, ale także zapewnienie bezpiecznej przestrzeni do eksplorowania trudnych emocji i nieświadomych mechanizmów obronnych. Proces grupowy nie jest jednak pozbawiony wyzwań – uczestnicy mierzą się z dynamiką agresji, lękiem przed rozpadem grupy czy wątpliwościami dotyczącymi jej wartości. To właśnie konfrontacja z tymi ambiwalentnymi aspektami terapii pozwala każdemu uczestnikowi na głębsze przepracowanie własnych problemów i stopniową zmianę w kierunku zdrowszego funkcjonowania.